Édition numérique du Pro Sacerdotum Barbis et de la Sylua epistolaris seu Barba (Apologia, Strasbourg, 1534)

MATERNVS HATTENVS SPIRENsis Iacobo Schenckio Iurisconsulto, Imperialis cameræ aduocato incorruptiss[imo] S[alutem] D[icit.]

IOannis Pierii, Græca & Latina lingua apprime docti, optime mi patrone, orationem de laude Barbæ accepi diebus his ab Vrbe, amicis quos istic habeo impertientib. Quæ & si ante quinquennium uulgata & lecta in Italia sit, tamen propter argumenti nouitatem, & copiam rerum, qua tanta utitur historiæ & exemplorum. Propterque eius scribendæ occasionem, dignam duxi, quam nouam tanquàm fabulam ex ueteri repræsentarem tibi tanto amico, & per te nouarum rerum studiosis. Occasio hæc fuit: Quum sub clade Romana perpetrata per militem Cæsarianum, Pontificis & Cardinalium fortunæ coactæ in angustum forent. Posteaque liberati obsidione castri Angeli respirassent, prodierunt communi consensu in publicum barbati, in recordationem accepti detrimenti. Sed quum paulò post profectio Imperatoris in Italiam incidisset, Augustæ coronæ suscipiendæ causa, in magnam dubitationem ueniebant: utrum præstaret sub aduentu Principis, Canonum ecclesiasticorum obseruantissimi, ponere uel retinere barbam. Iuuabat retinere in memoriam doloris salutis suæ propè pereuntis. Sed ponere exigebat religio Principis, ne qua is noua specie offenderetur in primis

A ii

Antistitib[us] rei Christianæ. Dicebantur uariæ sententiæ. Ioannes Pierius postulatus ne Consultor: quia bonas literas prælegebat Hippolyto Medici Cardinali, nepoti Pontificis: an ultrò causæ accesserit nescio:existimauit tamen partes eas etiam suas esse, dicere sententiam, quid sibi sequendum super barba uideretur, uisusque est præstitisse, quod Pontifex & Cardinales barbam communiter retinerent, habentes orationem eam, quam Imperatori satisfactionem pro se offerrent, si utique offensus uideretur. Debebit oratio ea tanto gratior, grauiorque uideri tibi, quod è re conceptam intelligis, & non ad lusum atque inutilem ingenii ostentationem. Porrò nom putaui me temerè facturum, si Syluam epistolarem Ioannis Sapidi ueteris mei amici huic orationi adiicerem, tum quod non admodum à præsenti argumento abludat, tum quod festiuitas materiæ & carminis elegantia, non parum oblectationis conciliabit lectori, quod ille octauo ab hinc anno post occisionem rusticanam, ad Paulum Volsium Hugonis, ut uocant, Curiæ Abbatem, insignis & probitatis & famæ uirum conscripsit, id quod eo libentius feci, quod scirem te Sapidicis uersiculis plurimum teneri, tu iam bonam animi mei erga te uoluntatem fac boni consulas. Vale tui Materni, ut facis, perpetuo memor. Pridie Calendas Februarii. Anno M. D. XXXIIII.

IO[ANNES] PIERIVS VALERIANVS BELVNEN[SIS] PRO sacerdotum barbis ad clariss[imum] Card[inalem] Hippolytum Medicen.

ADMONVISTI nos Antistes ampliss[ime] ut quoniam nonnulli haud postremæ autoritatis uiri, concilii cuiusdam legem, Alexandri III. ut ipsi aiunt, rescripto corroboboratam, anteacta ætate per annos aliquot obseruatam, nostro autem tempore non temerè destitutam, iterum tentant apud summum Pontificem, nulla eius, qua nunc grauissime uexatur, ualetudinis ratione habita, suscitare, priusquàm edictum proferatur, barbam deponere omnes, qui auspiciis tuis uiuimus, incipiamus, atque ita exemplo reliquis futuri, sponte faciamus, quòd omnino lege lata facere compellemur. Id quod etiam, si nulla cogant leges, tuo unius iudicio, & autoritate moti, libentissime faturi sumus Sed enim, quum pleriq; ingenio, & doctrina, addam etiam probitate, & sapientia præstantes uiri inceptum hoc haud ita probent, uiolarique hinc sacer dotii grauitatem arbitrentur, quæ de barba ipsa plurimum sibi uendicat dignitatis. Quumque alii legem illam non eo modo, quo in uulgatis exemplaribus habetur, latam asscuerent. Alii, quamuis lata

A 3

IOANNES PIERIVS

olim fuisset, longo tamen usu, tacitoque, consensu clarorum hominum antiquatam prædicent, Alii, si non lata modo, uerum etiam si aliquandiu obseruata, etiam si repetitis insuper decretis uires acquisiuisset, quia tamen minus honesta sit, abrogandam censeant, multaque quotidie in hanc sententiam disputentur. Tuque ob excellentis ingenii tui acumen, studiumque ea omnia cognoscendi, quæ te digna sunt, huiusmodi disceptationibus plurimum delecteris, non ab re me facturum arbitratus sum, si Barbárum defensionem, pro Collegii Sacerdotalis tuenda dignitate suscepissem. Ita enim tibi rem gratam me facturum intelligebam, atque ego intermissum per tot annos hoc dicendi studium eram non sine iucunditate mea repetiturus Spero autem futurum, ut, cum ea, quæ dicturi sumus, percepta fuerint, eorum deprehendatur error, qui sacerdotum nihil minus decere, quam barbatum esse, persuasum habent. Siquidem ex huiusmodi leuitatis usu multa contra Sacerdotii decorum fieri uidemus. Euanescere quippe grauitatem, uirilitatem despici, seueritatem, illudi, & uenerabilis in homine conspectus dignitatem eleuari. Nam quin barba uirum, & probum & honestum, in primisque grauem, atque seuerum deceat, qui negare uelit, inueniri neminem arbitramur. De iis loquor, qui rationibus potius acquiescunt, quam opinionibus suis adhærescant.. Quod si probum & ho

DE BARBA SACERDOTVM.

nestum uirum barba decet, Sacerdotem quoque, qui totius probitatis, & honestæ uitæ exemplar esse debet, ante alios addecere non temerè forsan opinabimur. Nulli enim dubium est seueríorem hominis habitum, eo molli & effœminato laudabiliorem esse, in uiro præsertim sacris initiato, quique alios instituturus sit, atque etiam castigaturus, futurúsque, ut Aegyptii uolunt, tanquàm canis latrans in hominum uitiis incessandis, quia qui muti sunt, ab Hieremia reprehenduntur. Quin etiam eadem decausa barbatos magistros maiores nostricum primis approbauere. Neque est ut isti dicant se barbam ponere humilitatis causa, ut cultum aspernentur, sintque ultrò hominibus opprobrio atque contemptui, quod in capillo tondendo forsan admittemus, sed in oris mollicie curanda nemo unus, qui bene sentiat, humilitatem interpretabitur. Mentum siquidem & faciem omnem rasitare, nimirum nequitiæ, deliciarúmque causa cœptum. Quíque id frequentius egêre, inter effœminatos dubio procul habiti, etiam si multis & magnis uirtutibus aliis domi forisque clari extiterunt. Possem ad hoc innumerabilia totius antiquitatis exempla, tam Hebræorum, quàm Græcorum recitare. Sed quoniam Romani sumus, & Romana est ecclesia, qua de nunc agitur, priusquam ad nostra hæc tempora deueniamus, non ab re fuerit antiquorum

A 4

IOANNES PIERIVS

etiam mores perscrutari. Quare quid de barba Romani olim senserint, uideamus. His enim utpote uirilibus, tardior in tonsoribus consensus fuit, eáque de causa maiores eorum à scriptoribus intonsi plurimum appellantur. Post Romam enim conditam, non ante annum quadringentesimum quinquagesimum quartum eorumn usus reperitur. Adduxit hos ex Sicilia P. Ticinius Mena, si Varroni credimus, nam intonsos antea uixisse Plinius etiam attestatur, primumque omnium radi quotidie Africanum instituisse, quem studiose admodum Augustus Octauianus imitatus est. Sed enim Scipio nota ea, quod mollis esset, nunquam caruit, deque cultu eius, non modo Romano, sed ne militari quidem, deque homimis desidia, multa ultro citroque iactata sunt. Quin etiam in ea expeditione, qua nulla unquàm Romano populo maioris momenti credita, ea ipsa, inquam, ubi Carthaginis excidium pro libertate ltaliæ, pro Romanorum omnium uita & nomine parabatur, de soluta sub eo duce militiæ disciplina, Romam usque non priuatis tantum, uerum etiam publicis Ciuitatum expostulationibus exauditæ sunt in Senatu querimoniæ. Agite igitur uos quoquam Siculorum instituta sequimini, Syracusanos etiam apparatus, luxumque frequentissimis Antiquorum audagiis damnatum imitamini, ut non modo si ignaui eritis, uerumetiam si strenui, si clari, si triumphales, ue

stram

DE BARBA SACERDOTVM

stram hinc omnem gloriam obscuretis. Sed quid super Augusto dicam? Nunquam ille profecto tam magnam effœminati animi suspicionem concitauit ex carminibus impudicissimis, à se in balneis editis, quam ex frequenti nouacularum usu. Et, ne multa in re tam manifesta exempla congeram, omnis denique pilorum depositio muliebre nescio quid omnium ferè gentium, & temporum consensu sapere uisa est. Hinc fuere nationes aliquot, quæ barbam in luctu ponerent mœstitiæ signum, propterea quod fœmineum esset frangi calamitatibus, neque lugere uirili habitu congruum iudicarent. Sanè Romani barbæ cultum tanto sunt honore prosequuti, ut Iouem ipsum nusquàm nisi barbatum figurarint. Ipsis uero Quiritibus, quantum grauitatis & autoritatis barbæ attulerint, inde manifestum, quod quum capta à Senonibus Roma, hostes ingressi essent, Patres pro foribus suarum quisque ædium in sella sedentes, barbata illa dignitate tantam hostibus, & quidem feris, admirationem incussere, ut illi totidem se numina conspicere, quot ciues Romani erant, arbitrarentur, donec unus aliquanto ferocior Senatoris unius barbam manu demulcere aggressus, ab eo uirga percussus, prohibitusque fuit. Quo facto indignati Barbari, Romanos illos omnes, & ætate, & habitu uenerabiles ad unum trucidarunt. Ita illi quos Romanorum gladiorum uis non edomuerat.

A 5

IOANNES PIERIVS.

Barbárum iam erant reuerenta mitigati. Hi uero, ne oris sui maiestas læderetur, uitam pro barbis pacisci maluerunt. Non negarim autem quorundam populorum, neque ignobilium quidem institutum fuisse, ut barbam raderent, capillum à tergo tantum luxuriare permitterent, quod Lacedæmonii factitasse perhibentur, & Abantas id primos omnium excogitasse Homerus tradit: & ea de causa Pollux Euboicos opisthocomas uocatos ait, & Hectorem Timæus ea per terga ipsa coma insignem describit. Sed ea ratio Lacedæmonios ab aliorum institutis alienos fecit, quæ multa etiam alia à reliquo humano genere aliena eiusdem persuasit. Cur uero barbam abradi, capillum à tergo nutriri iusserint, ideo factum, ut longe tutiores in bello essent, adimereturque hosti facultas in pugna mentum apprehendendi, si uero fugam meditarentur, uinculum atque ansam, quo capi possent, instare sibi à tergo reminiscerentur, atque ita, præ capturæ metu, destinatiore animo consisterent, aduersique dimicarent. Verum institutio hæc una cum eorum Imperio antiquata, abolitaque, imitatores nunquàm ulterius habuit. Sed, ut quæ ad rem nostram pertinent, prosequamur, delicatulos istos accusatores nostros, qui nos maledictis figunt, mihi dari uelim, ut quoniam turpe adeò putant Sacerdotem cum barba conspici, quid in se turpitudinis habeat barba, mihi declara

rent,

DE BARBA SACERDOTVM.

rent, siquidem ego nihil in ea turpe, nihil nom honestum inuenio. Cæterum ut hoc manifestius appareat, quid barba sit, primum uideamus: atque ita forte quid in ea delitescat mali, deprehendere poterimus. Multa enim, quæ primo latent, per finitionem mox apertius innotescunt. Est autem barba uirilium maxillarum uestimentum, à natura ornamenti, & bonæ ualetudinis causa productum, inde Latini Vestem eam appellauere, & impubes plerique dixerunt inuestes, genasque lanugine uestire passim apud autores inuenas. Quod autem uirilis naturæ barba indicium sit, magis apertum est, quàm ulla debeat approbatione demonstrari, meritoque Diogenes, qui abrasos omnes insectabatur, Barbaro nescio cui respondit barbam se ideo gestare, ut se uirum esse subinde recordaretur. Et ad nostram usque ætatem uniuersæ totius Orientis nationes abrasos uiros quum inspexerint, fœminas eos in ludibrium uocant, & Alexandrum Macedonem, tanti nominis Principem à militibus suis, à populis & nationibus omnibus irrisum, quod rasitaret, & fœminam præ se ferre uellet, memoriæ proditum. Nam eum rasuræ autorem fuisse, Athenæus ex Chrysippo memorat. Manifestum enim est in hominum genere pueros tantum & fœminas, eunuchos, & qui mollius degunt uiros sine barba conspici: atque ita facile potest intelligi, quibus ii, qui rasitant,

assimilari

IOANNES PIERIVS

assimilari possint. Sed ne diutius in re tam perspicua moremur, ad alia, quæ dicere proposuimus, aggrediamur. Quod ornamenti causa sit à natura producta, re ipsa constat: nam ueluti arbores natura frondibus, ita uiros ad eorum dignitatem uberius augendam barba ornatos uoluit. Eandem autem in abrasa hominis facie deformitatem Poëtæ ponunt, quæ syluarum est, quum folia deciderunt. Merito itaque Haliabas & plerique philosophi admodum clari, barbam scripsere uiris à natura ornamenti, dignitatisque causa contributam. Hinc uideas unumquemque eorum, qui uel supremo labro tantum, uel extremo mento barbatuli sunt, quotiescunque in speculum inspexerint, uel ad os manus admorint, & succensere naturæ, & se ita factos ingemiscere. Vt enim in unionibus, quo grandio res sunt, eò preciosiores æstimantur, ita barbis ex magnitudine ipsa, autoritas comparatur. Artemiodrus ait filios tantum ornamenti patribus afferre, quantum ori barba decoris addit, ideoque super filiis decerni à Coniectoribus, quæ de barba per quietem quis imaginatus fuerit. Operæ precium uero est Luciani Cynicum audire, qui tam deforme esse putat ornatum barbæ uiris aufferre, quasi Leoni iubas attondere quispiam aggrediatur. Sanè Theseus Herculis discipulus, quo non alter ea tempestate fortior, barbam nunquàm tondere uoluit, ut uirtutem ipse suam or

natu

DE BARBA SACERDOTVM.

natu eo profiteretur. Eaque de causa Exephæborum ille tonsuram, utpote gratissimum diis donum, quo nihil ea ætas preciosius offerre posset, fertur instituisse. Idque primitiarum, tum fluminibus, tum Apollini dedicabatur ex temporum eorum superstitione. Sed hoc nihil ad negocium nostrum. Plinius iunior Euphratem philosophum ætate ea præstantem celebrat, cui & ingens & cana barba multum afferebat ornamenti. Tantum uero à ueteribus barbæ attributum est, ut philosophus qui barbatus non esset, uix philosophus putaretur, qui uero barbatus esset, nisi reliqua morum grauitate uitam comprobaret, male id audiebat, quod barba, & pallium in conspicuo essent, philosophus autem nusquàm appareret. Ita ueteres illi, grauissimi quidem uiri, cum barba & sapientiam, & bonos mores esse coniunctos arbitrabantur. Quod uero conferat ad ualetudinem ex eo patet, quod dum ad sui nutricationem superuacaneum humorem exsugit, dentes diutius à putredine conseruat, & ut firmiores gingiuis insideant efficit, quod non æque accidit iis, qui frequenter abraduntur. Nam ii uel ante tempus plerunque fiunt edentuli, uel de dolore dentium plurimum laborant. Præterea æstate ne facies solis radiis uratur, exedaturque prohibet, hyemes noxias, & strictiores uentorum flatus infringit, ab angina, ab uua & aliis plerisque incommodis tutum hominem reddit. Vt hinc

denique

IOANNES PIERIVS

denique credamus à Mithologis illis philosophis confictum, ut sit intonsa semper Esculapio barba, quum Apollo eius pater ubique pingatur impubis. Qui enim salutis autor perhibetur, merito iis, quæ ad salutem faciunt, ornamentis insigniri debet. Huiusmodi igitur dotes quum in barba sint, quid in ea turpitudinis, quid uitii, quid quod abhorreamus, nequaquam uideo. Quod si ea quæ utilia, quæ salutaria, quæ honorata, quæ alicuius existimationis sunt, indigna sacerdote uiro iudicabuntur, quid illud sit, quod sacerdotalem habitum addeceat, difficulter, ut arbitror, inueniemus. Sed iniquos ne uocem, an inuidos hos Barbárum uituperatores, qui nos inimicè adeo insectantur, quibus quos diis immortalibus cultus, honores, preces adhibemus, quæque pure & caste facimus unà de barba omnia sordescere uidentur. Qui denique sacerdotes illos tantum approbant, qui contra grauissimorum hominum sententias uenerabile uirilitatis signum exuerint. Quod si qui dignitatem suam tueri uelint, à sacris summouent, ac uti diris imprecationibus deuotos abominantur. Vbi enim barba sit, nullam isti pietatem, sanctitatem nullam, nullam esse posse religionem putant. In primis autem nos legum auxiliis oppugnant, causaque tunc omni decidisse clamitant, simulac non obsequendum legibus dixerimus. Nimirum quanti nos leges facimus, norunt, eoque audaciores facti

sunt,

DE BARBA SACERDOTVM.

sunt, quod eiusmodi armis sponte cedere consueuerimus. Sed enim dicant prius, utrum naturæ leges citaturi sint, an scriptas, an de sanctissimorum hominum exemplis sumptas, an diuini spiritus admonitu constitutas. Quatuor enim has inuenio fuisse laudabilis uitæ suo quamque tempore, rationes, quibus homines æuum, quantum ad diuina pertinet, ab orbe condito, ad nostrum usque tempus exigere sua cum laude & animorum salute potuerunt. Si Naturæ legem hanc esse dixerint, reclamabit res ipsa, dicentque uiri prudentes atque sapientes omnes, imò & stulti, & insipientes, quotquot nunc sunt, quotque ab hominum memoria fuerunt. Naturam glabellas fœminas, hirsutos mares effecisse, portentosumque esse, siqua barbatula mulier sit, uti de Antistite, quæ Mineruæ sacris præfecta erat apud Pedasenses, Græcorum monimenta tradidere. Qui uolet igitur Marem arte operéue aliquo imberbem reddere, is contra Naturæ leges dubio procul fecisse redarguetur At multa sunt, inquient, quæ natura temerè fecisse uideatur, quæ humana postmodum diligentia, consensusque hominum ciuiliter degentium emendauit. Fruges tantum ad cibum: & aquam ad potum natura produxerat, humana mox diligentia panem, & condimenta alia, uinumque facere adinuenit. Syluarum horrore, dumorumque asperitate loca oĩa, Natura comseuerat. Sed aruorum, hortorum, uiridiorumque amœnitates humana postmodum ars excogitauit,

Ita

IOANNES PIERIVS

Ita pleraque alia ex hominum sapientium ingenio, arte, persuasione, experientia, in melius ordinata, ita barbas radere institutum, ut incommodum id amoueatur. Sybaritas puto fuisse hos legumlatores, qui etiam gallos gallinaceos urbe sua exterminarunt, ne somni suauitatem importuno cantu, antelucanis horis interturbarent. Sed enim bene habet, quum iam Naturæ lex à nobis stet, quam ita esse non inficiantur: sed ea qua præditi sunt ingenii peruersitate contra eam nugas huiusmodi moliuntur. Hanc itaque ualere sinunt, & ad legem confugiunt ex aliqua nonnullorum hominum commoditate conscriptam, in cuius tamen præsidio omnem uictoriæ spem collocauerunt. Sed enim est Lex scripta triplex. Vna quæ à Mose ad Assertoris usque nostri tempora producta est. Altera, quæ uel de ipsius magistri nostri exemplo desumpta est ad imtationem, uel Diuorum nostrorum autoritate constituta. Tertia Pontificum, Conciliorumque sanctione decreta. Sed quoniam scriptæ Legis appellatione Mosaicam præcipue capimus, in primis operæ precium est uidere, an in ea rasitandum esse præcipiatur. Sanè si ad Hebræorum mores respexerimus, in Regum historia legas. Nuncios à Dauide ad Hannonem regem missos, qui eum de patris obitu consolarentur, quos quum suspectos rex Barbarus habuisset, altera cuiusque maxilla abrasos in Principis sui ludibrium &

iniuriam

DE SACERDOTVM BARBA.

iniuriam remisit. Quare Dauid iussit eos in Iericho tam diu commorari, donec barbæ crescerent, ne fœdum hoc spectaculum populo exhiberetur: quod si rasitandi mos fuisset, factum hoc non oportuit, quia statim reliquum abradere potuissent. Si uero leges eorum inspiciamus, compluribus locis, ne quis abraderetur, apud eos uetitum, barbam enim rasitandam non esse. Leuitici libris populo præcipitur uniuerso, Sacerdotibus autem sine exceptione mandatum præcipue, ne barbam radant. Quin etiam inter alias calamitates, quas deus Moabitico populo Isaiæ uerbis interminatur, in cunctis eius capitibus barba, inquit, abradetur. Vsque adeo hæc effœminati menti luculentia apud ipsos summæ dabatur uituperationi. Merito itaque barbæ Aaronis summi Pontificis mentio quædam honorifica nostris in templis ante summi Dei, diuorumque immortalium aras quotidie decantatur: quin etiam de unguento, quo eius Pontificis barba delibuta fuerit, memoriæ proditum. Apud hos denique uiri illi sanctissimi, qui Deo præcipue dedicati erant, Nazarei nuncupati, capillum & barbam promittere sanctimoniæ signum habuere. Eoque instituto in Ioannis Baptistæ præcursoris caput & faciem, nouaculam nunquàm ascendisse legimus. Sed quo nam manifestiori argumento barbas Deo placere comprobare possumus, quàm eo ipso, quod in uotis de susci

B

IOANNES PIERIVS

pienda prole damnati barbæ nutricationem obligabant: quam si Deo ingratam sapientissimi illi Paires intellexissent, nunquàm profecto oblatione huiusmodi gratiam ab eo sperassent se consequuturos: delicti uero, quod forte aliqui delicatiores abradendo admiserant commonefacti, eo uoto errorem emendare, & propitium sibi Deum reddere procurabant. Passim uero apud Hebræos abradi barbam inuenias, ubi uel dolor intolerabilis, uel insignis aliqua calamitas ingruisset, quo se ornamentis omnibus exspoliatos ostentarent. Dies, imò annus me integer deficeret, si tam multos huiusmodi locos, & exempla toto eo tempore scriptis commendata commemorare perrexero: quæ quum manifesta sint omnibus, nom est, ut in re notissima tempus diutius conteramus. Constat enim in ueteri lege barbam non modo non prohibitam, sed etiam decreto habendam, imperiisque Dei ipsius nequaquam amouendam. Age igitur, iam ad alteram deueniamus, quam per undetrigesimum, supra mille, & quingentos annos sequuta est Christiana pietas: eam gratiæ Legem Theologi nostri uocant, quam nos in Legem exempli, & in Legem sancti spiritus afflatu conscriptam diuidimus. Exempli autem lex tantæ est autoritatis, ut pro legibus omnibus sufficere debere Christus admonuerit, quum exemplum se nobis dedisse professus est. Itaque illud potissimum obseruare consueuimus, ut

Christumn

DE BARBA SACERDOTVM.

Christum ipsum nobis ad imitandum proponamus. Eo enim argumento excandescit Ignatius, diui loannis Euangelistæ discipulus, in quorundam superstitionem, qui se ideo sanctiores fore arbitrabantur, quia carnibus abstinere perpetuò instituerant. Christus, inquit ille, comedit carnes, Petrus comedit carnes, & quæ sequuntur. Quur nos igitur earum esum sanctitatis ergo sustollamus. Exempla enim ille dedit nobis, ut quemadmodum quid ipse fecerit, ita & nos faceremus. Atque ita sine ulla prorsus controuersia dicimus. Vnamquamque ipsius assertoris nostri actionem uitæ nostræ legem & rationem esse. Quo constituto Accusatores nostros interrogarim, nunquid ullum Christi ipsius præceptum, dictumúe, aut exemplum habeant, quo barbam ille uiros abradere iusserit, uel indicarit, uel saltem innuerit. Nullum dubio procul huiusmodi reperitur. Contrà uero, & Christi ipsius exemplum, qui barbam assidue gestasse fertur, & Petri, & Pauli, & Apostolorum omnium mores Barbárum defensionem constituere uidentur. Sunt enim qui Christi faciem à maioribus acceptam ita describant: Vt barba eum promissa, flauáque fuisse asseuerent, neque aliter unquàm à Græcis, à Latinis, aliisque nationibus pingi, sculpique manifestum est. Petrum, cui summa uni in Christianum omne nomen autoritas ab ipso Deo attributa est.

B 2

IOANNES PIERIVS

barbatum ab antiquis accepimus, & ita in templis delubrisque omnibus barbatum ære, marmore, coloribusque figuramus Paulo, qui nostræ dubio procul uitæ magister fuit, cuiusque sapientissimis institutis libenter omnes adquiescimus, pingi nihil barbatius inspicimus. lam & Andreas, & Thomas, & Collegæ eorum omnes ingentibus barbis insignes ostenduntur. At leue dicent argumentum est, Christi & eius comitum facies, quales fuerint, ex picturis ariolari: cum pictoribus atque poëtis quidlibet ex libidine sua confingere semper concessum fuerit. Faciamus hoc non liquere, non negabitis tamen communem hunc mortalium omnium consensum esse, ut & Christum ipsum, & eius comites, Sacerdotii nostri Principes nom aliter quàm barbatos pingere sculpereque instituerint: quæ omnium sententia facile ostendit barbam aliquid habere, quod sanctitati decenter accommodetur. Sentireque idem omnes, barbam integerrimo cuique uiro ornamentum afferre. Ita gentiles, Deos quisque suos eo habitu insignes ostentabant, qui mores eos, quos ipsi præcipuos iudicabant, indicaret. Hinc Lacedæmonii non Martem tantum, sed & alios Deos, Deasque plerasque omnes armatos figurabant, quod nihil armis præstantius existimarent, ac perinde Deos armis decoratos esse debere opinabantur. Phœnices, Mercaturæ tantum dediti, Deos omnes cum loculis nummorum

plenis

DE BARBA SACERDOTVM

plenis effingebant: quod beatissimum illum arbitrarentur, qui pecuniosior haberetur. Nos quum nihil barba uenerabilius intelligamus, ipsum dominum, Deumque nostrum, & reliquum Diuorum cœtum cum barba pingere pientissimum arbitramur. Sed enim minime inficiari poterunt, quin præcursor ille Sanctiss. tonsorem nom admiserit, quin idem fecerit. D. Iacobus, cui inter reliquas bene instituti animi dotes id summa omnium consensione attribuitur laudi, quod nullo unquàm uitæ tempore tonsorem admiserit. Nos infelices id, uel uitio cuipiam dabimus, uel sub execrationis crimine fieri prohibebimus, quod sanctissimis uiris ab ipso Dei filio, assertore nostro eruditis, omnium approbatione conceditur : atque uti exemplum continentissimæ uitæ inter uirtutis opera recensetur. lampridem omnino uera non modo uocabula, uerum etiam morum bonorum semitam amisimus. Iacobo cui perpetua quædam iustitiæ obseruantia cognomentum dedit, laudi datur, quod nunquàm attonsus, nec unctus unguento, nec usus balneo sit. Nos eos ut infames calumniabimur, qui & tonsores & delicias, alias huius modi abominantur Quod si dominus Deusque noster barbam uirilitatis indicium gestauit, si Petrus, si Paulus, si Apostoli reliqui barbati esse uoluerunt. Si contrà barbas nihil à fidei nostræ procerib. dictum, monitumúe reperitur, quid est, quod in lege ulla barbá

B 3

rum damna¬

IOANNES PIERIVS.

rum damnationem expectemus, aut ullorum extimescamus minas, si nobiscum Deus sentit, cuius in hoc habitu filium præceptorem nostrum imitamur. Quartum erat, ut uideremus, an hæc barbárum ablegatio tertio legum scriptarum genere, Diuini quippe spiritus admonitu præcepta esset. Siquidem & alia sunt, quæ pietatis nostræ duces, nulla prius à Christo, Discipulisue, eius mentione facta, nullóue exemplo præstito, diuino tamen eo afflatu conciti constituere, quæ mihi non sunt ad commemorandum necessaria. Hoc in genere sunt Conciliorum decreta, institutaque, utpote qui credere tenemur, atqui ita credimus, in iis, quæ pertinent ad fidem, Concilia ritè congregata, nihil quicquam absque aspirantis Dei ueri numine constituisse, eaque & firma & rata, et immutabilia ubique, & semper esse debere. Morum uero atque rituum ratio, pro locorum, temporum & personarum conditione plerunque uariata, humanam potius naturam sapit, quàm diuinam. His tamen armis nostri accusatores instructi, desumptum ex uulgatis quibusdam codicibus, Carthaginense illud concilium nostris copiis opponunt, cuius præsidio muniti, in barbas impetum faciunt, exultantesque stragem, & extremum earum exitium minitantur. Quasi diuino interueniente spiritu factum sit, ut pulcherrimum hoc naturæ opus aboleretur. Quique olim uotis de non amouenda mutilan

dáue

DE BARBA SACERDOTVM.

dáue barba nuncupatis non temerè sese propitium mortalibus exhibebat, Carthaginensi concilio sibimet contrarius, barbas demum cœperit fastidire, quæ quidem quàm indigna sint, quæ Deo attribuantur, uel infantissimus quisque poterit iudicare. Neque tamen isti uerecundantur tam abiectis & sordidis curis Deum admiscere. Sed detur in hoc uenia eorum imbecillitati, quod ingenium ad altiora tollere nequeant, ne tamen cæteri sub boni specie decipiantur, accuratè cauendum. Idcirco, quam isti legem recitant, audiendum. Ea est huiusmodi. Clerici neque comam nutriant, neque barbam. Aiunt enim isti constitutionem hanc à concilio profectam Carthaginemsi, ab Alexandro tertio repetitam, confirma tam à plerisque aliis iuniorum, à nostris minime repudiandam esse. Quasi uero nos ii simus, qui contra leges quippiam moliamur: aut minus intelligamus, si leges despici, contemniúe cœperint: breui rerum humanarum omnium rationes euertendas, sacra prophanis miscenda, nihil sanctè, nihil honestè, nihil laudabiliter factum expectari debere. Solutis legibus, soluentur Ciuitatum commertia, uiolabuntur gentium fœdera, nullus ordo consistet, nulla ratio, nulla iustitia, nulla æquitas permanebit. Licebit unicuique ex libidine sua uitam instituere, secedere iterum in syluas, & antra, & in uisceribuus terræ delitescere

B 4

IOANNES PIERIVS

cogemur humanum genus uniuersum, ut à robustiorum insidiis tuti uiuere ualeamus. Quare nihil ego magis omnibus obseruandum dixerim, quàm quod Iege sancitum, receptum à maioribus, usu insuper accedente, firmitatem sit aliquam assecutum. Quid hic igitur faciemus? contra omnes rationes nostras, Lex opposita est. Actum utique de re nostra, uicti, fusi, profligatique sumus, delicatorum factiones imperant, & Siculorum nos moribus addixerunt. Romana iam seueritas facessat. Lasciuiendum est ex noua lege, abradendum, expilandumque, & ut uno omnia uerbo, eoque nouo, dicam, effœminascendum. Hoc hoc illud est, quod accusatores nostri unicum molliciei suæ præsidium delegerunt. Hinc nos oppugnant, hinc nos ad unum cedunt, hinc nos una internicione meditantur abolere. Quod nisi Clerici, glabelli, luculentique fuerint, ab aris omnibus summouebuntur, eiicientur è templis, neque ullus illis inter humana commercia locus reliquetur. Sed nimium cessamus. Age age nos nostras contra copias inducamus, tormentumque illud principium belli torqueamus, quo præsidium eorum omne funditus euertamus. Non ita, non Non ita inquam in Carthaginensi Concilio decretum. Liquido enim hoc negare possumus, propterea quod aliquot ab hinc annis, castigati codicis defectu, lectio illa corrupta circumfertur, una quippe abrasa locutione, uerbo scili

cet Ra¬

DE BARBA SACERDOTVM.

cet . Radant. Nam grauissimi, atque integerrimi, emunctissimæque naris uiri apud Gratianum ita legendum censent. Clerici neque comam nutriant, neque barbam radant Nemo siquidem inficiatur uerba hæc de Carthaginensi concilio descripta. Bene autem est, quod ipsa Conciliorum monumenta nuper in lucem prodiëre, in quibus Carthaginense ita dubio procul habet, pro ut in Bibliotheca Palatina manu scripti codices quique antiquissimi habent. Ita enim ibi notatum inspeximus. Clericus nec comam nutriat, nec barbam radat. Expalluere hostes notabiliter, acrius igitur urgeamus, cedent euestigio, ubi cornu alterum incitaro. Alexandri III. rescriptum citant ad Cantuariensem Archiepiscopum. Clerici, qui comam & barbam nutriunt, etiam inuiti a suis Archidiaconis tondeantur. Sed enim in superiore decreto, ut unam impurissimus nescio quis tonsor dictionem abrasit, uerisimile est. In hoc Alexandri rescripto temerarium quempiam unam intrusisse. Nam iidem & docti, & approbati uiri legendum autumant. Clerici, qui comam nutriunt, etiam inuiti a suis Archidiaconis tondeantur.

B 5

IOANNES PIERIVS.

Quàm quidem castam esse lectionem inde manisestum est, quod interpretes partem hanc esse aiunt de concilii Agathensis sanctionibus desumptam. In illis autem nimirum ita scriptum est. Clerici, qui comam nutriunt, Ab Archidiacono, etiam si noluerint, tondeantur. Nulla de barba facta mentione, & in quarto concilio Toletano præcipitur: ut Lectores, Leuitæ, & Sacerdotes detonso superius capite toto, inferius solam circuli coronam relinquant. De barba autem neque somnium quidem. Atque hæc eadem de coma tantum in Decretis antiquorum Pontificum plerisque locis reperiuntur, una cum aliis, quæ sacerdotum uitam circumscribunt: denique Anicetus ex Apostolorum præceptis comam sanxit clero nutriendam non esse, de Barba profecto minime taciturus, si eam quoque inhonestam existimasset. Nimirum enim comam nutrire fœminarum est, aut marium molliter degentium, & impudice, comatosque in nequitiæ turpitudinisque notam, Græci quàm Latini semper acceperunt: ut nom immeritò leges uirum, sacris initiatum non modo uitiis, uerumetiam uitiorum suspicione carere uolentes, comas eos nutrire prohibeant. Contrà autem barba uiros promissa decet, eoque præcipue signo, uti sæpius dictum, uirtus mascula à fœminarum mollitie distinguitur, quod illæ comam, uiri barbam nutrire debent.

Solennique

DE BARBA SACERDOTVM.

Solennique ideo concilii Carthaginensis Edicto sacerdotibus præcipitur, ne barbam radant, ut uiri sint & uideantur, & quandam præ se ferant sui, ut ita dicam, generis maiestatem. Vos tamen Rhodios imitamini, apud quos de non abradendo Lex habebatur, quum tamen uulgo omnes rasitarent. Præcipue uero Byzantios Chrysippus indignissimne fert, non modo leges, sed pœnas etiam, barbas abradentibus inflixisse, illos tamen plerosque omnes rasitationem, quod & uos facitis, adamasse. Ita apud omnes Gentes boni plerunque mores perditorum hominum importunitate contaminantur. Ne uero mirum cuipiam uideatur, ita uitiatos codices per tot annos in damno fuisse:ut ab eo erroris initio multa insuper decreta, constitutionesque & in contumaces animaduersiones, seuerissimæque castigationes accesserint. Bone Deus, quàm multa ea sunt, quæ omnibus in antiquorum codicibus passim mendosissime leguntur: quot immutata? quot adempta? quot inculcata? Atque utinam multa quorundam iniquitate quotidie non peruerterentur: At uidete obsecro, quæ damna plerunque deprauati codices afferant. Nostris in sacris Legibus, Distinctione Quintadecima.Gelasii Papæ sententia est Venerabilis uiri Sedulii Paschale opus, quod Heroicis descripsit uersibus, insigni laude proferendum. Vulgata tamen hactenus exemplaria

pro

IOANNES PIERIVS

pro Heroicis uersibus, Hæreticis uersibus habuere. Quod bonis quibusdam Legum professoribus suspicionem oggessit Poëmata omnia esse hæretica. Poëtasque inter pios, etiam si sacra tractent, nequaquàm adnumerari. ld quod Hadriano VI. Pont. Maximo usque adeo persuasum uidimus, ut hac de causa nullum hominum genus maiori prosequeretur odio, quàm Poëtas, id nominis nihil aliud præ se ferre arbitratus, quàm impietatem. Et adhuc aliqui, non mali quidem Præsules, deprauatæ illíus lectionis hallucinatione, & alterius huius de rasitanda barba errore ducti, neminem Sacerdotio dignum putant, qui uel barbam nutriat, uel uersus faciat : tanti est prauam semel opinionem imbibisse Sed ut alios autores prætereamus, quàm inclementer à posteris accepti ueteres illi Iurisconsulti, qui posteaquàm membratim à Tribuniano, & carnificibus aliis dissecti sunt:neque ipsa quidem membra conseruare potuerunt, quin passim contaminata in imperitorum manibus computrescerent, uitia tamen illa pro legibus accepta, suos singula defensores habent. Volo cuismodi sint, ex leuissimis quibusdam breuiter agnoscatis. Vlpianus De Vsu fructu Legato. Proinde & si Scænicæ uestis ususfr. legetur, uel annuli aurei, uel alterius apparatus, alibi quam in scæna non utetur.

Lectionem

DE BARBA SACERDOTVM.

Lectionem, quæ est, Annuli aurei Veteres, nouique interpretes plerique agnoscunt, in antiquissimo tamen Pisano codice legas. Proinde si Scænicæ uestis ususfr. legetur, uel, Aulei, uel alterius apparatus, alibi quam in scæna non utetur. Quàm castissimam esse lectionem nemo non fateatur. Rideant sanè nostri temporis Iurisconsulti, qui nihil hoc ad lucrum & formulas suas pertinere clamitant. Sed quid illud, quod non obseruare maioris imprudentiæ fuit. Aliqui tradidere non leues autores, Quin quies Quaternos. Enixam Penelopen. Cum eiusdem codicis lectio. Enixam Peloponesi, Habeat: & tamen non iuris tantum prudentes, uerum & nonnulli politiorum literarum professores hinc decepti, multa in Penelopes impudicitiam scriptitarunt. Idem Vlp. de institoria. Si Libitinarius, quem Græce uocant seruum pollicitorem habuerit. Vetustum tamen exemplar, illud quod habetur Florentiæ, ita legendum indicat. Si Libitinarius, quos Græce Nekrothaptas uocant, seruum pollinctorem habuerit. Quid uero sibi uust illud. tt. Pro socio. Aut agrum Pollicitatori damus. Quum dubio procul Politorile gendum sit. Atque ita demum multa quotidie prodeunt

in lucem,

IOANNES PIERIVS.

in lucem, quæ nos errorum admoneant, in quibus Maiores nostri aliquandiu sunt hallucinati, uel Codicum deprauatione decepti. Quare minime mirum est, si Carthaginensis concilii Decretum aliter nunc reperiatur, quàm aliquot ab hinc annis creditum. Bene habet: fundamentum habemus defensionis nostræ præclare iactum. Recitata Lex est, quam legem nom esse manifestissime redarguimus. Exempli lege nom summoueri barbas indicatum. Quod probum et honestum uirum barba deceat approbatum. Vnam tamen adhuc rationem afferunt, ut qui modo tam studiose Siculi esse contendebant. Romani nunc demum esse uideantur. Suspicantur enim horum plerique barbas ideo à Romanis Pontificibus improbatas, quod Græci barbis plurimum utantur. Non decet autem, inquiunt, Romanum sacerdotem eorum habitum aut mores imitari, qui ab Romana ecclesia desciuere. Itaque Barbæ reiiciuntur, ne Hæretici, rebellesúe simus. Ad quæ quid aliud respondebo, nisi Accusatores nostros, bonos forte uiros, non enim iam amplius inuidos, non amplius rusticos, non amplius imperitos dicam: sed forte plus quàm probo necesse sit, simpliciores esse, qui putent barbas, quia Romanis conciliis addicere noluerunt à Latinis explosas, & Anathematis fulmine ictas, ubi ubi essent, locum prophanum, ac triste bidental effecisse. Miror unde ad istas uene

rint opi¬

DE SACERDOTVM BARBA.

rint opiniones, in quibus non dicam eos desipere, aut delirare, neque dementes esse: sed hæc quàm inania sint ex eo manifestissimum esse, quod quum pleraque aliæ Accusatorum nostrorum rationes risu exceptæ sint, nulla maiori irrisione audita, quàm hæc à Græcitate differentia. Quod si ita, ut asserunt, Græcorum hoc causa factum est: dicant obsecro cui nam Italorum hoc bono cesserit, quid inde emolumenti Romanis Pont, obuenerit: quum perniciosa illa discordia, tantorum fuerit malorum causa, quæ nemo queat sine horrore maximo reminisci. Verum utinam, utinam nostri illi maiores non ita rigidi contentiosique fuissent: alii in quibusdam parui admodum momenti Ritibus æquo forsan pertinacius retinendis, de ritibus inquam, quia, quæ fidei sunt, alterius sunt indaginis. Alii sanciendis nouis, alii inueteratis, diuque, obseruatis moribus modo abolendis, modo immutandis. Non enim tanta Gentium, & Regnorum iactura facta esset. Staret Græcia, starent Aegei Insulæ tot claræ, staret Thracia, staret Byzantii regnum, staret Asia uniuersa: neque tanto quum nostri nominis dedecore occupata essent Hierosolyma, & ut recentiora uulnera refricemus, nom Bohemia, nom Germania, Christi Vicarium, atque adeo Deum ipsum aspernarentur. Quædam enim in admimstrationem rerum sæpius occurrunt:quæ,

quum parui

IOANNES PIERIVS

quum parui momenti sint, facile uel concedi, uel tolerari possunt: quæ si pertinacius abneges, indignationem apud imperitam plebeculam afferunt. Indignatio mox excandescentiam, excandescentia diuturniorem iram. Ira truces inimicitias, & funebre bellum. Hoc igitur assequuti sunt Maiores nostri, quum iusserunt Latinos sacerdotes barbam in Græcorum inuidiam rasitare, quo symbolo Romani à Græcis distinguerentur:ut tantum illi ac tale odium in nos, ea exul cerati dissensione, conceperint, quantum eo tempore ostenderunt: quum mala omnino inducti mente inter se dimicantes, Turcarum potius societates, & fœdera appetierunt, quàm auxilium nobis poscere, aut ultrò summissum admittere dignarentur. Atque ita communium hostium perfidia decepti, proditique funditus periere, amisso regno, amissa patria, agris, templis, arisque omnibus desolatis, prophanatis, euersis, nosque casu suo statim in discrimen idem attraxere. Quibus, si quod nullius erat momenti indultum esset, adhuc longe lateque uigeret Christianum nomen, neque Tunica illa Domini inconsutilis in frustra tot, uti uidemus hodie, dilaceraretur. Sed quid altarum gentium damna, culpásue commemoremus, quum domi obprobria conspiciantur, quæ de Barbárum odio perpetuam supremo sacerdotum ordini ignominiam peperere. Eò enim aliquando nostrorum deliciæ processerunt: ut

huius

DE BARBA SACERDOTVM

huius rasitationis ergo confusa quodammodo specie, difficulter Vir à fœmina internosceretur. Hinc accidit, ut mulier, si uera est, quæ per Ro.omnium ora fabula circumfertur, in sempiternum Sacrosancti ordinis obprobrium, ad soli Pontificis maiestatem eueheretur: cuius facti memoriam Romani locum adhuc intento digito indicant, ubi summa illa Sacerdos, Pontificalem induta trabeam, enixa pepererit. Quod ne rursum accidere possit, inde institutum plerique omnes credunt in noui Pontificis ingressu eam Maiorum nostrorum imprudentiam publicare. In totius enim populi conspectu, pro diui loannis suggestu, qui latissimam, & eo solenni sacro omnium nationum Gentibus confertissimam arcam despectat, cogitur nouus Pontifex uirilitatem locupletissimis testibus approbare. Resque ipsa sacri præconis uoce palàm promulgata, in acta mox refertur, legitimumque, tunc demum Pontificem habere nos arbitramur: quum habere illum quod habere decet, occulata fide fuerit attestatum. Ista inquam sunt, quæ de mollicie, & effœminatis moribus eueniunt, quum nullum contra obprobrium, nullum unquàm dedecus ex barba processisse deprehendatur. Quod si sacerdotum mores corrigendi sint, aut modo aliquo cohibendi, rectum est cauere, ne qui tanta sunt dignitate honestati, ut Deo uero, summoque ministri assistant, uilibus dedecorentur: aut artibus,

C

IOANNES PIERIVS.

aut officiis, Cauponariam non exerceant, nauticam nom attingant, cum sica, aut armis aliis non prodeant, uirgatis non utantur sagulis, aut ueste quapiam uariegata, uel nimium breui, omnia illa denique summoueant, quæ uel leuitatem, uel ineptias, uel impuritatem arguunt. Quarum quidem rerum curam si Accusatores nostri suscepissent, ne illi ab omnibus summopere commendarentur. Sed dum barbam præcipue student amouere, quæ plurimum dignitatis affert: non modo laudem non promeruerunt, uerumetiam ignominiæ, morositatis, superstitionisque notam in se contraxere. Quod quidem à me nom ideo ullo dicitur, sed, quia moleste fero ingenia quædam, alioqui magna & elegantia, doctrina etiam, & uitæ probitate, ne sua quenquam laude fraudem, excellentia, ab insipientibus nescio quibus sub quadam bonitatis specie decepta, tanta contentione, pertinaciaque in tam leues, ne dicam ineptas, tamque importunas nugas incidere: quumque multa longe maioris momenti procuranda sint, studium lucubrationesque suas omnes in insectandis barbis exercere: quæ nulli hominum neque Deorum iniuriam faciunt. Neque enim est, ut nouis quorundam Præsulum prouincialium legibus sese tueri aggrediantur. Quæ si quauis etiam mortalium firmitate corroboratæ essent. Etiam si summi alicuius Pontificis consensus accessisset, ueriore tamen ad inuenta ra

tione,

DE BARBA SACERDOTVM.

tione, quotidie possunt abrogari, corrigi, commutari. Leges enim, decretaque, & institutiones pro re nata, quotidie summus Pontifex, & prout rerum usus expetit, suadetúe temporum uarietas, de fratrum consilio, uel de plenitudine potestatis corrigit, tollit, condit, sancit, & quæ illis, uel uni ipsi Principi placuere, ea pro lege habentur. Summi uero Legumlatoris præcepto sanctissime cautum est, Vt lex quæque nouissima priorem aboleat. Sed quamnam de gestanda barba manifestiorem, sanctioremúe legem quæritemus: quam eam ipsam, quàm nobis exemplo suo, hoc eodem tempore Iulius secundus, & Clemens septimuis Maximi pontifices exhibuere. Placuit enim Iulio aliquandiu gestare barbam: placet etiamnum Clementi: placet Cardinalium Collegio sacrosancto: placet præsulibus aliis, placet maioribus, atque minoribus Sacerdotibus. Et nos alia Concilia, quæ tamen nulla sunt, morabimur? aut leges infirmas, uel iam antiquatas renouare meditabimur? Quum hæc uiua lex hodie passim uigeat, & passim obseruetur, & pro lata comprobataque locorum ubique iam in usum deducta sit, & plausibiliter adamata. Apud Venetos, apud Picentes, Brutios, Calabros, Siculos. Apud Campanos, Romanos, Etruscosque, & alios plerosque Italiæ populos: ut quæq ciuitas sanctioribus, honestioribusque legibus, & moribus

C 2

IOANNES PIERIVS

instituta est, uxorem alienam, filias úe exosculari flagitiosissimum habetur. In prima tamen eiusdem ltaliæ regione, inter Padi fontem & Dorias, per omnes inde Allobrogum alpes, & quaquà populosissimæ Gallorum urbes, & oppida, uicique inter Pirenem & Rhenum, ad occidentalem usque Oceanum dilatantur: usque adeó hæc exosculandi permissa licentia, ut cum hospitis, uelamici cuiuspiam domum intraueris, nisi quamprimum uxorem eius, filias nuptas, uirginesque singulas in complexum receptas exosculatus fueris: aut rusticus, aut superbus, aut etiam hostis, iudicio eorum, tacitaque cogitationis sententia existimeris. Quodque demum apud nos summo datur dedecori, apud illos humanissimis adscribitur hospitalitatis officiis. Tanti est consuetudo, & longa annorum serie recepti mores: ita plerisque in ciuitatibus & regionibus quædam non ita honesta, ex usu tamen, consuetudineque, & diuturna, firmaque populi consensione in legem abeunt. Vos honestissimum grauitatis & seueritatis uenerabilis morem, Pontificum, Summorum exemplis, Senatus, atque Populi totius imitatione susceptum tollere cogitabitis? Neque sapientissimi Principis dictum in memoriam reducetis, quod nulla nom die præ manibus habetis. Eos, qui aliter uiuere uolunt, quam se habeant mores eorum, inter quos uiuunt, suspici osos, aut intemperantes haberi.

DE BARBA SACERDOTVM.

Quod si Legi uni, qualis qualis ea sit, corruptæ quippe, infirmæ, atque uacillanti insistendum curaueritis: nónne uidetis grauissimas eorum contra uos stare sententias, quibus Legum interpretandarum, condendarumque summa autoritas. Nam qui sententiis suis uniuerso terrarum orbi iura dicunt, quam de sacerdotum barbis pertulerint legem, comspectu ipso longe manifestius indicant, quàm si tabulas ex ære præfixissent. Sed facite crimen hoc esse. Facite, tametsi non liquet, Alexandri III. eam fuisse mentem, quam impressi Codices inuulgarunt. Facite detestabile scelus existimari. Interesse sacris non liceat barbato Sacerdoti, non tueri lucem, nom in hominum cœtu conspici. Atque etiam, uti censetis, deportandus sit, aut in perpetuis carcerum tenebris detinendus. Age age, incipiant Oratores uestri reos agere, de summa rei tandem experiri, ad Iudicum tribunalia nos omnes accusare, Bona nostra proscriptionibus destinare, & quæcunque in rebelles, & perduelliones fieri solent, omnia meditentur. Verum ubi, ubi Iudices erunt, apud quos causam agante? qui crimen agnoscant? qui nos condemnent? Volo grauissimos, uolo sanctissimos adeant: atque eos quidem, quorum sententiis, atque arbitriis non plebs tantum uniuersa, populusque omnis, uerum & Senatus, & potentissimi quique Principes stare compelluntur. Est hoc Duodecimuirale iudicium

C 3

IOANNES PIERIVS.

sub Rotæ nomine in Pontificio palatio iudicandis litibus constitutum. Cuiusmodi olim, florentibus Græciæ rebus, Amphictyones erant, qui de iure uniuersis gentibus respondebant. Ita & nostri omnibus totius terrarum orbis nationibus ad eos confluentibus iura dicunt, neque cuiquam amplius licet ab eorum sententiis prouocare. Tanta autem hiis autoritas Pontificum, Regumque omnium consensione attributa, ut, etiam si leges contrà manifesse reluctentur, horum tamen stetur interpretationi. Hos inquam Iudices adire necesse est, ut de summa rei peragatur. Ecce igitur nos minime contumaces, minime uel fugitiuos, uel emansores. Sponte adsistimus Iudicio. Nihil opus est, sitis de uinculis iniiciendis solliciti. Incipite iam Iudices appellare. Ecce uobis uniuersum collegium, in quod nemo unus cooptatur, qui non & probatissimæ uitæ sit, & iuris consultissimus. Quid moramini? quid alter alterum inspicitis? quid hæsitatis? quid etiam rubore confundimini? An quid demum dicere debeatis ambigitis? Vbi nunc uestræ Accusationis initium illud. Nouum crimen, & ante hæc secula inauditum? Nimirum uestram demum imprudentiam, & quæ indumeta correpseritis, iamdudum agnoscitis, qui ne Iudices quidem inuenturi estis, qui non ante contra uos sententiam ferant, quàm effari incipiatis, nisi uelitis iidem esse, & accusatores, & iudices. Videtis enim

si contra

DE BARBA SACERDOTVM.

si contra barbas apud barbatissimos uobis agendum sit, uestrum stuporem ludibrio, derisuique omnibus futurum? Neque est, ut bene sentire uos solos, tris numero, aut quatuor ad summum, opinemini. Voluntas hæc uestra est, nom iudicium: putantque omnes, qui prius error in uobis fuit, nunc inspecta ueritate, destinati animi superbiam esse, ne scilicet male aliquando sensisse uideamini. Sed enim desistite iam nimium satagere, & quæ moribus hominum conuenire conspicitis, uos etiam approbate. Aut si adeo molles estis, ut uirum præstare nequeatis, æquo saltem animo tolerate, inueniri aliquos, qui, quod deceat, etiam præstent. Intelligitis iam, si lege agere uolueritis, quorsum res sit euasura. Si de honesto, nullam in uirilis oris leuitate honestatem esse. Si de moribus, apud summos quosque uiros consuetudinem hanc ita receptam, ut iam in legem abiisse uideatur. Spectate obsecro amplissimos nostri Senatus proceres, quorum consilio, prudentia, sanctissimisque inistitutis humanæ, diuinæque res omnes, terrarum ubique, quaquà uiget Christiana pietas, administrantur. Qui sacra, cerimonias, religionemque omnem sanctissimè tuentur, uerumque Dei cultum, per manus à maioribus traditum, qua ratione ritè debeat obseruari, docent. Inter quos alios uideas (nota manifestáque omnibus commemorabo) quorum eloquentia nihil castigatius, quorum sententiis nihil sapientius,

C 4

IOANNES PIERIVS

quorum mente nihil grauius et moderatius. Alios legum, consuetudinum, & rerum honestarum iustarumque omnium cognitione insignes, alios Philosophicis, alios Theologicis disciplinis consumatissimos, uiros inquam, tum grauissimos, tum integerrimos, atque, hos quidem Hebraicis, Græcis, Latinisque literis eruditissimos: quique nihil extra numerum facere consuerunt, in quibus agnoscas earum rerum omnium, quæ ad Dei optimi maximi cultum & reuerentiam spectant, rarissimam sanè pietatem, & incomparabilem obseruantiam. Et tamen hii barbam gestant, id pro existimatione sua, haudquaquàm admissuri, nisi eam & Sacerdoti congruere, & honesto proboque uiro dignitatis afferre plurimam intelligerent. Denique inter hos tantæ celebritatis uiros uix duos aut tris inuenias, qui barbæ nom sit maiestate, ut dignum re uocabulum enuntiem, decoratus. Atque hos si perconteris, cur non & ipsi barbam retineant, omnia alia causabuntur potius, quam dicere audeant, eam uiro sacris initiato, uel inde coram esse, uel ignominiosam, ueritatem enim suismet præferre moribus minime dubitabunt. Quid uero clarissimos alios uiros, Archiepiscopos, Episcoposque, literatura, usu rerum, religioneque insignes in exemplum adducam? quos imperitos dicere temerarium est, improbos suspicari impium, contumaces accusare rusticum:qui tamen omnes barbati sunt, neque se contra

leges

DE SACERDOTVM BARBA.

leges, aut bonos mores quidquàm hac de causa facere suspicantur. Sunt & alii grauissimi sapientissimique uiri, qui Diuinæ adscripti militiæ Sacerdotium profitentur, quorum optimus quisque barbatus identidem reperitur. In omnibus demum Theologorum scholis concionato res intuemur: qui pietatis nostræ iura aduersus impios defendunt: qui bonos mores docent: qui à uitiis mortale genus absterrent: qui quæ fugienda, quæque sequenda sunt, omnia commonstrant: quorum quidem ingentes, uenerabilesque barbas cum aspcimus, totidem Sanctorum hominum facies uidemur admirari. Et audebit quispiam leges potius alias, quàm horum omnium exempla pro legibus citare. Quum manifestum sit hos nihil quidquàm tale facturos, nisi hoc piæ religionis simulacrum existimarent: aut uiri honesti mores imitari se arbitrarentur. Facessant igitur Accusatores nostri, facessant, idque demum crimen suspicari desinant : quod proborum, ut palàm est, omnium sententia intra laudatorum morum terminos continetur. Quique legem nuper contra barbas latam asseuerabant, Legem eam primo non esse, inde, si foret, Iulii, Clementisque summorum Pontificum exemplis illi satis superque abrogatum intelligant. Quod si quis fieri potuisse pertinacius abneget, omnes condendarum legum rationes identidem abnegabit. Nullam Populo sciendi copiam relictam, nullam Magistratibus

C 5

IOANNES PIERIVS.

edicendi, Senatui nullam consulendi, nullam ipsis rerum dominis Pontificibus summis imperandi, decernendi, sanciendiúue superesse facultatem. Siquidem posse summum Pontificem negant, uniuersi Senatus exempla contemnunt, Conciliorum institutiones decretaque reiiciunt. His denique calumniatoribus nostris intra oleam nihil, extra nucem duri nihil inuenitur. Quod si qua Principibus, siqua Senatui, siqua Conciliis autoritas permissa, integra, inuiolabilisque manet, latis olim, obseruatis diu, hodie uero maxime renouatis eorum legibus barba Sacerdotibus debetur. Quæ nisi plurimum faceret ad religionem, ad mores bonos, ad grauitatem, ad seueritatem, nunquàm eam non abradendam esse Concilia decreuissent. Nunquam sacerdotii Principes passi essent facies suas ita barbatas tabulis, auro, argento conspici, barbata Iulii tabula in æde populari dicata est. Barbata Clementis facies nummis aureis, argenteisque quotidie cutitur. Hii uero, qui nos tam male accipiunt, uexantque contumeliosissimè, non intelligunt dum barbas damnant, Pontifici summo, uniuerso Senatui, Præsulibus, & grauissimis quibusque uiris se conuicia facere. Antiquorum moribus, & sanctissimorum hominum institutis illudere, damnare Petrum, damnare Paulum, & collegas eorum, ab ipso Assertore nostro comites electos improbare, Christo ipsi denique immodestiam obiicere.

Nimirum

DE BARBA SACERDOTVM.

Nimirum homine eo nihil quidquàm iniustius, qui nihil nisi quod facit ipse, rectum putat. Sed quorsum hic omnis accusatorum nostrorum conatus? Quorsum barbatos à sacris, à templis, ab hominum consortio summouent, exterminantque? Quorsum tam multa turbant? nisi ut è cœlo Ioannem Præcursorem:è Diuorum numero Iacobum apostolum, cognomento Iustum:è beatorum sedibus Hieronymum eiiciant. Tot uero alios, quos uita piè, casteque, & integre peracta cœlo intulit, unà cum his, dicta eis Postliminio die, reos agant. Siquidem hos, ut contumaces, ut rebelles, ut bonorum omnium morum corruptores, criminantur. Quid enim aliud est ex horum interpretatione barbatum esse, nisi contumacem, & impium esse: contumax enim est, qui non uiuit ex lege, impius qui repellitur à sacris. O miserum igitur & infelicem Ioannem, qui frustrà Prophetarum uaticinationibus præmonstratus, omnium maximus futurus erat: qui frustra genium fraudauit, uitámque sibi delegit duram & laboriosam, si nunc tantæ sanctimoniæ uir imprecationibus impetitus perduellio decernitur, qui reliquorum molliciei, atque improbitati sese dedere recusarit. O male feriatum Iacobum, qui uitam semper egit integram, puram, intaminatam, continentia, moderationeque summa commendabilem: si nunc cade causareus efficitur, quia tonsores, et balinea, et

unguenta,

IOANNES PIERIVS

unguenta, deliciasque id genus omnes, cane peius & angue declinarit. O calamitosum Hieronymum, cui nunc ob barbati cognomentum dies dicitur. Quid illi profuit Romanas omnes delicias, ut integerrimam uitam ageret, euitasse: corpus in Aegypti solutidinibus macerasse:ieiuniis, uigiliis, lucubrationibus continuis uoluptatum omnium illecebras edomuisse: mortale genus omni scriptorum genere instituisse: si nunc non aliam ob culpam, nisi quia uirum exhibere uoluerit, causam è uinculis dicere compelletur? Quis enim dubitet, si, qui nunc barbam nutriunt damnati fuerint, hos quoque, & alios huius habitus autores, eadem de causa ab accusatoribus nostris in discrimen idem euocari? Hos autem si perconteris, quàm nam affectatæ huius munditiæ causam afferant: dubio procul respondebunt, ne Sacrosancto Christi sanguine intinguantur pili. Clamare enim non desinunt, Sacro huic reuerentiam undecunque praestandam. Sed quid obstat obsecro, quo minus tanto illi mysterio reuerentia præstetur, si homo Sacrificulus, Mas potius, quàm fœmina, ut Alexis diceret, uideatur. Ille enim nullum inesse pilis crimen, quod Deos offendat, ait, quorum quidem officium est, ut per eos unusquisque nostrum se uirum ostendet esse. An uero pili tam prophani, tam sordidi, tam detestabiles sunt, ut Sacrum id attingere non mereantur. Cæterum ungues, digiti etiam interdum sca

bie pu¬

DE BARBA SACERDOTVM.

bie putridi, uola, frons, cilia, cutis totius corporis reliqua sacrum non inhoneste tangere poterunt. Sola barba Deo, ut isti putant, inuisa ab huiusmodi procul sacro summouenda: Atqui nom hoc iidem ipsi faciunt, qui talia tam sanctè præcipiunt facienda. Quem enim horum inuenias tanta sanctimonia, ne dicam simulatione, præditum, ut sacerdotum Aegyptiorum in morem quotidie rasitet? At nisi barbam uel quotidie raserit, uel à cute radicitus semel extraxerit, actum est. Altero mox die sacrificaturus pilis sacrum contaminabit, atque in eodem erit crimine, cuius barbatos insimulabant. Non ea, inquient, immundicies est diurni, uel hebdomadarii pili, quæ menstrui, quæ annui, quæ seculi alicuius. Ac si dicerent. Nihil quidquàm peccat is, qui Hebdomadarium, menstruumúe uitulum ieiunii tempore mensis apponit, sed qui grandiorem bouem epulatur. Ita prudentissimi accusatores nostri dicunt. Qui diurno, uel hebdomadario pilo Sacrum contigerit, nequaquam peccat, sed qui menstruo uel annuo prophanus est. Quæ quidem sententia & futilis est, & commenticia, neque satis digna, ut in ea confutanda uel minimum immoremur. Sed enim maxime uereor, ne sacrum hoc isti aliter, quàm accipiendum est, accipiant, utpote qui putant id posse ex Accidentium contactu contaminari, polluíe, aut prophanari. Diuina illa res est, ab omni humani corporis

iniuria

IOANNES PIERIVS

iniuria tuta, ac longe, longeque remota. Cuius arcanum mente cogitationeque percipitur, non sensu tangitur, & attrectatur. Neque illi quicquàm aliud offensionem afferre potest, quàm impurus animus, qui scelere non eluto assumere illud audeat. Reliqua, utpote pili, ulcerosum, tabidumúe os, etiamsi animam uenenoso pestilentique halitu fœtidam exhalet, ad Deum nihil. Sed iam pueriles horum fabulas, uixque Anicularum commentatione dignas, omittamus: & quod graue, quod optimum, præstantissimumque institutum est, barbas, qui uiri sumus, diligentissime custodiamus: quum nihil omnino sit, quod barbam faciat abominabilem. Contrà uero luculentia, rasilitasúe, ut ita dicam, siue arte, siue natura cuiquam contigerit, aut uitium, aut improbitatem, aut aliquid, quod non ita laudes omnino præ se ferat. At non decet, inquiunt, ut demum aliquid dicant, Sacerdotem animi tristitiam, mœrorem, aut luctum habitu profiteri. En acres Christianæ pietatis uindices. En hominem, qui se aliorum censores exhibent, grauitatem, atque seueritatem. Nom decet, inquiunt, sacerdotem uirum quicquàm præ se ferre, quod non hilare sit, & ridibundum, quod non festiuum, & scœnicum, ne obscœnum dicam. Sed faciamus hoc persuasum. Fuerit barba tristitiæ, luctusque, & afflicti animi signum. Mœrendum Sacerdotibus non esse, neque ullam cordis exulcerationem

Epicu¬

DE SACERDOTVM BARBA.

Epicureorum in morem admittendam dicitis. O saxeum pectus, O stuporem incomparabilem, O inauditam animorum diritatem. Non est mœrendum, hoc præsertim tempore, Sacerdotibus, quum nemo unus hodie sit, qui ridere possit. In omni re chara, ubi perdita fuerit, dolere natura cogimur: neque matrem quispiam, nisi mentis inops, in funere nati flere uetat. Et aulæ Romanæ Critici delicatuli in nostrismet funeribus. In Italiæ totius euersione. In Romanæ urbis excidio, fœdáque direptione. In totius Christiani nominis multiplici uexatione. In maximo undique imminentium periculorum metu. In uniuersi demum orbis confusione nos mœrere prohibeant. Iacet quantacunque est Italia in exustionis suæ cineribus, neque pars ulla magis his absumpta flammis, quàm omnes Sacerdotii ordines. Sub cineribus autem prunæ uigent ardentissimæ, quo paulò post uidentur incendia longe maiora præteritis suscitaturæ. Neque formidinem hanc licebit, si non tanta, quanta par esset, uoce possumus, habitu saltem attestari:ut tanquàm depositi squallore hoc, & miserabili fortunæ nostræ facie opem ab omnibus imploremus. At spectate obsecro hominum importunitatem. Nos à tot Christiani nominis Principibus deserti, habitique indignissime sumus, quorum consilio permissuque in tam calamitosam obiecti

prædam

IOANNES PIERIVS

prædam, capti ad unum omnes, quotquot Romæ fuerunt, fortunis & bonis omnibus expoliati, intolerabilibus tributis exhausti, per summam acerbitatem, & iniuriam miserrima quæque perpessi, nullum adhuc tantis calamitatibus finem intuemur, tam amicis quam inimicis in Sacerdotum bona, & ædium sacrarum direptiones quotidie magis irruentibus. Et hii nos perditissimo hoc, miserrimoque tempore, in tantis Reip. tenebris, tantaque rerum omnium perturbatione indignissimam erumnosissime sortis infelicitatem, ne quo modo lamentemur, sub Dirarum imprecationum metu uetare moliantur. Inhiat uniuersus terrarum orbis apertis faucibus in Italiæ uiscera:cuius quum iam sanguinem omnem exsuxerint, quantulumcumque reliquiarum est, totum id demum absumere meditantur. Septentrionales enim Gentes ab Romanæ pietatis institutis, sanctissimisque Patrum nostrorum præceptis, alienæ factæ Sacerdotes eiecerunt: templa delubraque omnia prophanarunt: suumque omnem uiolentum furorem in unos ecclesiæ Romanæ amicos effuderunt. Quaquà demum latis Germania campis exporrigitur, uix unum aut alterum populum inuenias, qui non sit pietatis uiolatæ tabe contaminatus. Occidentales uerò inter se tam diu, tamque acriter discordes immensos Christiano sanguine lacus expleuerunt, & quasi crudele nihil tot atrocissimis præ liis actum sit. Tantum nunc

peditum

IOANNIS SAPIDI.

peditum, tantum equorum, tantum nauium armant, ut ni nos respiciat Deus, tamque inueteratas indignationes emolliat, maximorumque. Principum discordias componat, aut Clementem summum Pontificem, in quo omnis huius concordiæ spes tam graui, tam diuturna, tam indigna ualetudine laborantem, pristinæ restituat incolumitati. ln tam magno calamitatum concursu, nihil unquàm miserabilius antea passa sit uniuersa Italia. Hinc autem Meridionales, Mauri, Numidæ, Barcæi piraticam exercentes: oram omnem Italiæ maritimam quotidianis incursionibus deprædantur omnisque ea pars, quæ Tyrrheno alluitur, Latrocinantium classibus infestatur, diripitur, desolatur. Orientales demum exercitibus tot in Europam nostra magna cum clado immissis, Pannoniam omnem cædibus, rapinis, & incendiis uastauere. Totque castellis, & tot oppidis, tot populosissimis munitissimisque urbibus occupatis, breui irrupturos se in Italiam minitantur: ut quam nosmetipsi uiam illis aperuimus, ingressi, Christianorum militum exemplo diuina humanaque omnia uno eodemque exitio uexent, uiolent, perturbent, euertantque. Et Censores isti otiosissimi, rerum omnium securi: quia suæ tantum desidiæ consulunt, quasi magnum collabentibus Christianæ Reip. rebus auxilium allaturi, de deliciis, de luxu, & ignauia, de cute curanda, depilandaque cogitabunt. Satisque

D

IOANNES PIERIVS

nobis consultum existimabunt, si qua parte uirum ostendimus, nosmet effœminauerimus. Hos ego nimirum ualere iusserim, & ab honestorum consortio summotos ablegandos aliquò, ubi posthac ignoti delitescant: & sua, quam tanti faciunt, ignauia perfruantur. Nihil nos in eos grauius decernamus, neque enim illis quietem suam inuidemus, neque illos odimus: quod sibi adeo delicati sint, dummodo bene, grauiterque institutos mortalium mores labefacere non audeant, neque possint. Sed quid ego plura contra rasitationis molliciem uobis disseram: si ex antiquorum institutis sanctissimisque præceptis ratio uobis allata est, quur barbam omnino promittere debeamus: ut Christi scilicet, & eius discipulcrum, totque aliorum integerrimæ uitæ Patrum exempla nobis sequenda proponamus: opprobria, & ignominiosos euentus, molliciei suspicionem, & calumnias euitemus. Viri denique potius quàm fœminæ uideamur. Nam quid Barbæ demum nos pudeat. Si, quid barba sit, & ut grauem, honestumque uirum deceat ostensum. Si, quantum ad Sacerdotis dignitatem existimationemque faciat exploratum. Si lege naturæ necessariam, Legescripta, Deo gratam, Lege gratiæ, nusquàm improbatam reperimus. Si redargutus est aliter sentient ium error: si de polluendo sacro ambiguitas sublata, nec eam quid

quàm

DE SACERDOTVM BARBA.

quàm officere arcani mysterii nostri reuerentiæ comprobatum. Si summi nostræ pietatis principes legem hanc de non abradendo aliquandiu destitutam, nobis exemplo suo sequendam proposuere. Si subsecutus est non tacitus, non obscurus, sed uulgatissimus, apertissimusque totius senatus, populorum, nationumque penè omnium consensus: qui passim in eadem perstare sententia conspiciuntur. Quur obsecro nom rationi potius, quàm abusui, non exemplis laudatorum, & illustrium hominum potius, quàm superstitiosorum quorundam opinionibus adhæreamus? Quod si mihi dicundæ sententiæ concedatur locus, censuerim ego Votum perpetuum nuncupandum, ne quispiam in posterum Sacris initiatus barbam tollat, sanctissimorum Patrum more, qui gratissimum hoc Deo donum intelligentes, ita uouebant, quum se illi maxime conciliare procurabant. Quippe, ne Deum rursus aduersus nos concitemus, quem ob huiusmodi delicias, &, quæ hinc resultant, effœminationes, ob luxum hoc genus, & molliciem, ob huiusmodi cutis curationes, ustulationes, abrasus, uolsionesque indignatum: atrocissimas eas in urbem Romam, quas adhuc perpetimur, calamitates immisisse, facile credendum. Ideo iussisse bona diripi, sumptiosiores ædes uel euerti, uel incendi, multaque nimis lasciuientium animorum oblectamenta submoueri.

Verum,

D 2

IO. PIERIVS DE SAC. BARBA.

Verum, ubi nos ad meliorem mentem rediisse conspexit, & unumquemque nostrum & uirum se esse, & sacris initiatum meminisse, castigatoque luxu, deliciis contemptis, mollicie procul ablegata, barba demum, quam passim omnes promittere cœpimus: uirilis, & constantis animi propositum testatos, mitigatum, dura illa, & acerba incommoda in mitia, atque mollia uertere cœpisse: & tandem aliquam diuturnis cladibus finem polliceri. Quod si priora illa repetere cogitauerimus, maxime uereor, ne atrocius, & implacabilius ille mox indignatus nobis ita succenseat, ut nullus amplius futurus sit inde precibus locus, auersisque à nobis luminibus, sit omnes calamitatum habenas remissurus. Atque ita qd’ipse idem auertat, uniuersus hic concitati ad credulitatem Orbis totius furor in extremum ordinis nostri exitium conuertatur. Ac demum funditus, tam nostrorum impietate, quàm alienigenarum immanitate, truculentiaque deleamur.

Ioannes

SYLVA EPISTOLARIS, SEV BARBA IO[ANNIS] SAPIDI.

BARBA VIRI ORNAMENTVM.

D 3

IO[ANNES] SAPIDVS MATERNO Hatteno suo S[alutem] D[icit].

Habe tibi tandem, mi suauissime Hattene, Barbam, seu potius nugas meras, importunitate precum tuarum à me impetratas: quas octauo abhinc, ut opinor, anno, quum adhuc Selestadii in patria mea essem, ad Paulum Volsium mihi longo tempore multis nominibus charissimum, hic Argentorati tum agentem, effusas magis quàm scriptas transmisi. Emendaui quædam, pauca expunxi, & nonnulla adieci, quod ideo feci, ne tu tibi ex alienis ineptiis malum parares: nam quod ad me attinet, ego utrobique securus, nihil mihi hinc nec spero, nec metuo, non quidem compendium laudis, neque item famæ dispendium: totum tuum erit quicqud de hoc carmine ab eruditis lectoribus statuetur: neque id iniuria, quum iam tuum sit & meum esse planè desierit. Vale nostri, ut soles, memor. Postridie Calendas Martii. Anno. M. D. XXXIIII.

Errata in Carminibus.

D 4.fa.b.uer.5.Seu.D 6.fa.a.uer.4.lis.&11.sit.D.7. uer.7.sublata. D 8. fa.a.uer.13.leuore.E fa.b.uer.3.os inueste & is.allia.uer.20.tondetur.F.fa.b.uer.19.auresque F fa.a.uer.14arci. & ibid.uer.9næ.E3.fa.uer. .25.urbe.E.7.fa a.uer.4.audiret.

IOANNIS SAPIDI SYLVA AD PAVLVM Volsium, Curiæ Hugonianæ Abbatem.

D 4

BARBA

Postquàm

IOANNIS SAPIDI.

D 5

BARBA

Clàm

IOANNIS SAPIDI

Munera

BARBA

Dudum

IOANNIS SAPIDI.

Quod

BARBA

Audio

IOANNIS SAPIDI.

Aut

BARBA

Diffugiunt,

IOANNIS SAPIDI

E

BARBA

Tramite,

IOANNIS SAPIDI

E 2

BARBA

Nonnihil

IOANNIS SAPIDI.

E 3

BARBA

IOANNIS SAPIDI.

E 4

BARBA

Næ non

IOANNIS SAPIDI.

E 5

Quæ

BARBA

IOANNIS SAPIDI

Intonsæ

BARBA

Non

IOANNIS SAPIDI.

Arte

Vidisset,

BARBA

IOANNIS SAPIDI.

Slestadium

BARBA

IOANNIS SAPIDI.

F

Rupibus,

BARBA

F 2

IOANNIS SAPIDI

Est quem

IO. SAP. DE COMETA.

F 3